CCCP

Chicos

Baracoa, het terras van hotel La Rusa, zes uur 's avonds. Een volle maan aan de nog lichtblauwe hemel, zeewater dat zachtjes tegen de kade klotst. De ober brengt mij een Mojito. Een geïmproviseerde Mojito, gemaakt van een blikje fris en een flinke scheut rum. Geen mintblaadjes en geen citroensap, dat heeft het hotel niet in huis. Ik had eigenlijk een blikje bier willen bestellen, maar dat was er ook al niet. Zelfs bij het biertentje even verderop hadden ze me nee verkocht, terwijl er op het puntvormige afdakje toch grote logo's staan van Cristal, Cuba's bekendste biermerk.
Baracoa ligt in de Oriente, het oosten van Cuba. Het is een van de meest afgelegen en geïsoleerde steden van het eiland. Castro heeft in de jaren zestig weliswaar La Farola aangelegd, een weg over de bergen om het plaatsje te ontsluiten, maar dat is een fikse rit en door het brandstoftekort schiet de bevoorrading van Baracoa regelmatig tekort. Mijn drankje smaakt echter niet eens zo slecht, maar dat zal wel komen door die grote scheut rum. Ik kijk nog een keer naar de maan. Hij is al wat helderder geworden nu de zon langzaam ondergaat achter El Yunque (het aambeeld), de tafelberg die het landschap rondom Baracoa domineert. De hemel gaat langzaam over naar donkerblauw, de schemering valt. Kijkend naar de maan doet de schaarste in Baracoa me denken aan het grapje dat de ronde deed toen het ruimteveer de Challenger in januari 1986 uit elkaar spatte en de zeven bemanningsleden de dood vonden:

De basiliek staat aan de rand van een grote kopermijn. Als je de basiliek bezoekt, bieden kleine jochies je steentjes aan met glinsterend kopererts die geluk zouden moeten brengen. Binnenin de basiliek vind je dankbetuigingen van de Cubanen aan La Virgen. Er liggen brieven en aan de muren hangen gouden hangertjes in de vorm van armen en benen. Ook zijn er medailles en bekers te zien die zijn gewonnen door Cubaanse sporters, zoals de hoogspringer Javier Sotomayor en de achthonderd meter loopster Anna Fidelia Quirot. Ook de Nobelprijs voor de Literatuur die Hemingway kreeg, heeft er gelegen, maar deze werd ooit gestolen en bevindt zich nu niet meer in de basiliek. De moeder van Fidel Castro liet er een gouden miniatuursoldaatje achter om zo bescherming te vragen voor haar zoon tijdens de revolutie.

Veel Santería-volgelingen geloven dat Castro van bovenaf beschermd wordt. Toen Castro zijn eerste speech hield in Havana werden er witte duiven losgelaten waarvan er eentje landde op zijn schouder en daar de hele speech bleef zitten. Dit gebeurde op 8 januari 1959 in Camp Columbia, het voormalige hoofdkwartier van het leger van de een week daarvoor gevluchte dictator Batista. Voor Santería-gelovigen staat de duif symbool voor Obatalá, de zoon van God. Obatalá is de Orisha (Santería God) die het menselijk lichaam vormde en die zijn geest, gedachten en dromen beheerst. De duif op Castro's schouder was voor de Santería volgers een duidelijke aanwijzing dat hij door de Orisha's was uitverkozen om het volk van Cuba te leiden en te beschermen.

Dit geloof werd nog versterkt toen hetzelfde gebeurde toen Castro enige maanden later in Washington D.C. was. Toen hij daar een bezoek bracht aan het Lincoln Memorial kwamen er vanuit een park duiven aangevlogen waarvan er eentje op zijn schouder ging zitten. En alsof het nog niet genoeg was, werd de voorstelling in 1989 nog een keer opgevoerd. Tijdens de speech die Castro hield ter gelegenheid van de viering van dertig jaar revolutie, kwam er weer een witte duif aanvliegen die plaatsnam op de schouder van El Salvador, de Verlosser.

Een groot aantal Cubanen gelooft ook dat de reden waarom Cuba na de revolutie door slechts een relatief klein aantal orkanen is getroffen te maken heeft met Castro's aanwezigheid. Wie de curve heeft gezien die de orkaan Mitch in 1998 maakte, zou er bijna in gaan geloven. De orkaan trok, komende vanuit het oosten, langs de zuidkust van Cuba, richtte daarna grote vernielingen aan in Midden-Amerika, maakte rechtsomkeer en scheerde langs de noordkust van Cuba om vervolgens door te trekken naar de Verenigde Staten. Daar staat tegenover dat in 2001 een van de zwaarste orkanen ooit, Michelle, dwars over het eiland trok en grote schade aanrichtte. Ook in 2002 en 2004 werd Cuba geteisterd door zware orkanen.
Castro zelf laat zich er overigens niet op voorstaan dat hij in dit alles gelooft. Hij kent de verhalen, maar doet ze af met een grap en gebruikt ze vaak op ironische wijze om zijn imago wat op te poetsen.

Vanuit Baracoa begonnen de Spanjaarden hun kolonisatie van Cuba. Hierbij werd de volledige inheemse bevolking bestaande uit zo'n honderdduizend Taino-indianen volledig uitgeroeid. Ook in andere koloniën in het Caribisch gebied hielden de Spanjaarden huis, zo werd op het toenmalige eiland Hispaniola, de huidige Dominicaanse Republiek en Haïti, ook de gehele bevolking van bijna een half miljoen indianen uitgeroeid. Werden ze niet vermoord, dan stierven ze wel door honger en uitputting in de goudmijnen. Dit belette president Balaguer van de Dominicaanse Republiek echter niet om een gigantisch herdenkingsmonument voor Columbus in de hoofdstad Santo Domingo te bouwen, het Faro a Colón. In het straatarme land stak de president tweehonderd miljoen dollar belastinggeld in het monument, ook ter meerdere eer en glorie van hemzelf.

Het Faro a Colón is een grote klomp steen van een paar honderd meter lang waarvan de vorm het midden houdt tussen een flatgebouw en een kerk. Het bovenaanzicht heeft de vorm van een kruis zoals dat ook bij veel kerken het geval is. Op het dak staan grote schijnwerpers die 's avonds met laserstralen een gigantisch kruis projecteren op de wolken. Zodat we weten dat Christoffel, want dat was zijn voornaam, het allemaal deed in opdracht van God. Het monument werd ingewijd in 1992, vijfhonderd jaar nadat Columbus Amerika ontdekte. In de tombe in het monument zouden de resten van Columbus moeten liggen, dit wordt echter hevig betwist door de Spanjaarden en de Italianen. Over vijf verdiepingen verdeeld zijn exposities te zien over de ontdekkingsreizen van Columbus en over de uitgeroeide indianenbevolking.

Ook in Baracoa staat een beeld van Columbus, echter beduidend bescheidener van omvang. Aan de Malecón kijkt een anderhalf meter hoge buste van de ontdekkingsreiziger uit over de zee. Castro, niet gespeend van historisch besef, heeft ook een beeld laten plaatsen van Hatuey, de Taino indiaan die streed tegen de Spanjaarden. Op het plein voor de kerk in Baracoa staat een beeld van Hatuey met daaronder de inscriptie 'Primer rebelde de América' (De eerste rebel van Amerika). De indianenleider eindigde op de brandstapel waar hij door de Spanjaarden levend werd verbrand. Vlak voordat het vuur werd ontstoken bood een Spaanse priester hem geestelijke verlichting aan. Hij toonde hem een kruis en vroeg hem Jezus te accepteren om zo toegang te krijgen tot de hemel. Hatuey vroeg de priester of de Spanjaarden ook in de hemel kwamen. Toen de priester daarop bevestigend antwoordde, verkoos het indiaanse opperhoofd als heiden te worden verbrand. Hij wilde niets te maken hebben met een God in wiens naam zijn volk was uitgeroeid. Hatuey is nu een Cubaans biermerk en Radio Taino een van Cuba's bekendste radiostations.

De Spanjaarden hebben Cuba bijna vier eeuwen lang gekoloniseerd. Na de stichting van Baracoa in 1512 volgden in de twee jaar daarna andere steden zoals Bayamo, Santiago de Cuba, Camagüey, Sancti Spíritus, Trinidad en Havana. De goudmijnen in Cuba waren echter al snel uitgeput en de Spanjaarden richten hun aandacht op andere landen in Midden- en Zuid-Amerika. Cuba werd een doorvoerstation voor het goud en zilver uit deze landen. Er werden in de steden aan de kust forten gebouwd om de rijkdom te beschermen tegen piraten en andere zeevarende naties. Befaamd in de Nederlandse geschiedenis is de verovering van de zilvervloot door Piet Heyn in 1628 voor de kust van Matanzas, zo'n honderd kilometer ten oosten van Havana. Ook Baracoa werd voorzien van forten, drie stuks, het bekende hotel El Castillo is gebouwd op de fundamenten van een van hen. In het Fuerte Matachín is het gemeentelijk museum gevestigd met een overzicht van de historie van de stad en de natuurlijke rijkdom van de omgeving. Er is bijvoorbeeld een vitrinekast te zien met honderden stukjes hout, elk afkomstig van een andere boomsoort. In het derde fort, Fuerte de la Punta, bevindt zich nu een restaurant dat uitkijkt over de baai met de vissersbootjes, met de berg El Yunque als zwijgend decor op de achtergrond.

Copyright © Harjan Bos. All rights reserved.